Żadan: Wojna zmieniła język ukraiński, wypełniając go bólem

Jak podaje korespondent Ukrinformu, Żadan mówił o tym na uroczystości wręczenia Austriackiej Nagrody Państwowej w dziedzinie literatury europejskiej, która odbyła się w ramach Festiwalu w Salzburgu.

„Rozmowy o literaturze w czasie wojny to wielki luksus. W języku ukraińskim o wiele częściej mówi się teraz o wojnie. Aby zobaczyć wojnę, nie trzeba otwierać książki – wystarczy po prostu wyjrzeć przez okno” – powiedział pisarz.

Mówił o jednym z niedawnych rosyjskich ataków na Charków i podkreślił: „Rosjanie niszczą nasze miasta, niszczą naszych współobywateli. Rosja prowadzi tę agresywną, niesprawiedliwą wojnę, aby nas unicestwić”.

Według Żadana wojna niemal na pewno będzie obecna w obecnie publikowanych ukraińskich książkach, a „nawet jeśli nie będzie jej w fabule, to wypełni luki i pustkę”.

Literatura, zauważył, nie zawsze wydaje się właściwa, gdy chodzi o rozważanie śmierci. Ale dawanie świadectwa wojnie jest konieczne, „aby kontynuować walkę” – „dawać świadectwo, aby kochać”.

Zdaniem pisarza wojna zniekształciła obecny język ukraiński.

„Co się stało z naszym językiem? Jak wojna go zmieniła? Zniknęła z niego lekkość. Na jej miejscu pojawił się ból. Mnóstwo bólu. I okazało się, że jego nadmierna obecność deformuje język, pozbawia go równowagi. Mówimy teraz językiem ludzi, którzy szczególnie chcą być wysłuchani, którzy próbują się wytłumaczyć. Nie należy tego postrzegać jako nadmiernego egocentryzmu. Krzyczymy nie po to, by zwracać uwagę na siebie – krzyczymy, by zwrócić uwagę na tych, którzy są w gorszej sytuacji od nas, którzy są szczególnie źli, trudni i cierpiący. Krzyczymy za tych, którzy teraz nie mogą mówić, którzy są pozbawieni głosu, którzy są pozbawieni bicia serca” – powiedział Żadan .

Według niego „w czasie wojny język się rozpada”: „Zwyczajne struktury, które podtrzymują jego funkcjonalność, jego skuteczność, ulegają zaburzeniu. Wojna pozbawia nas równowagi. W związku z tym pozbawia nas naszych zwyczajowych intonacji. Zaglądając w ciemność, jesteśmy w jakiś sposób zmuszeni do szczególnie starannej oceny wagi tego, co zostało powiedziane i usłyszane”.

Według Żadana, Ukraińcy starają się dziś nie tylko zachować resztki rzeczywistości, która rozpadła się wraz z wybuchem wojny. „Próbujemy ją na nowo złożyć, tę rzeczywistość, odbudować, wymyślić na nowo, nazwać. Uczymy się panować nad językiem od początku, testujemy słowa pod kątem funkcjonalności i skuteczności, jesteśmy jak człowiek, który uczy się chodzić na nowo po straszliwej katastrofie” – podkreślił.

Jednocześnie pisarz podkreślił, że to język daje Ukraińcom możliwość „odezwania się na nowo po wielkim odrętwieniu, po śmiertelnej ciszy, po niemocie, która przychodzi, świadcząc o braku sił i chęci wyjaśnienia czegoś”.

„To język daje nam możliwość wyjaśniania świata sobie samym i siebie światu. To język jest dziś naszym najdokładniejszym i najskuteczniejszym narzędziem w próbach zrozumienia świata, w naszych staraniach, by być przekonującym i zrozumiałym. Używamy języka, który dopiero teraz się rozwija i odradza, niczym gałąź po złamaniu. Mówimy tym językiem o rzeczach, o których nigdy nie mówiliśmy, które nie istniały w naszym słowniku, których nigdy nie wypowiedzieliśmy, ponieważ po prostu nie były częścią naszego doświadczenia” – powiedział.

Ukraińcy mają dziś zupełnie inne doświadczenia – zauważył Żadan – „a co za tym idzie, zupełnie inny język”. „Ten język oczywiście będzie produkował zupełnie inną literaturę. Być może tej literaturze zabraknie podtekstów i wątpliwości, żartobliwości i frywolności. Chcę jednak wierzyć, że nie zabraknie jej odwagi, by mówić o bólu i radości, o świetle i ciemności, o bezsilności i nadziei. Nie będzie się bała świadczyć o tych, którzy potrzebują miłości i zrozumienia. Właściwie zakładam, że będzie to literatura miłości i zrozumienia. W końcu literatura ta będzie pisana przez ludzi, którzy próbują im tego właśnie – miłości i zrozumienia – odebrać” – powiedział artysta.

Dodał, że język, w którym obecnie pisze się książki na Ukrainie, jest „językiem ludzi, którzy próbują chronić swoje życie i godność, swój głos i prawo do wypowiadania się”.

Jak donosi Ukrinform, Serhij Żadan został tegorocznym laureatem Austriackiej Nagrody Państwowej za Literaturę Europejską, przyznawanej przez Ministerstwo Kultury. Nagroda wynosi 25 000 euro.

Oficjalna ceremonia wręczenia nagród odbyła się 25 lipca w ramach uroczystej gali w ramach Festiwalu Salzburskiego, z udziałem federalnego ministra sztuki i kultury.