Rada przyjęła ustawę o przywróceniu niezależności NABU i SAP

Poinformował o tym korespondent Ukrinformu.

Inicjatywę ustawodawczą  nr 13533  poparło 331 posłów.

W uzasadnieniu wskazano, że przyjęta przez parlament 22 lipca wersja Kodeksu postępowania karnego Ukrainy zawiera potencjalne zagrożenia dla efektywnego funkcjonowania infrastruktury antykorupcyjnej na Ukrainie, w szczególności w odniesieniu do niezależności Narodowego Biura Antykorupcyjnego Ukrainy i Specjalistycznej Prokuratury Antykorupcyjnej.

Celem ustawy jest zagwarantowanie wzmocnienia niezależności instytucjonalnej NABU i SAP, a także zapewnienie niezawodnej ochrony ich działalności przed wpływami i ingerencją państwa-agresora.

W dokumencie zawarto również przepisy mające na celu wzmocnienie statusu Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej jako organu samodzielnie realizującego zarządzanie proceduralne śledztwami w sprawie przestępstw podlegających jurysdykcji NABU.

Jednocześnie przepisy ustawy oferują mechanizm zapobiegający działalności wywiadowczej i wywrotowej zagranicznych służb specjalnych przeciwko pracownikom organów antykorupcyjnych.

Dokument wprowadza nowe mechanizmy zapobiegawcze i kontrwywiadowcze, które mają chronić organy antykorupcyjne przed możliwymi wpływami państwa-agresora.

Ustawa wprowadza zmiany do Kodeksu postępowania karnego, których celem jest wzmocnienie niezależności instytucjonalnej SAP i NABU, a także wprowadzenie dodatkowych zabezpieczeń przed ewentualnym wpływem państwa-agresora na organy antykorupcyjne.

Inicjatywa przewiduje, że Prokurator Generalny (lub osoba wykonująca jego obowiązki) będzie miał prawo do wydawania pisemnych poleceń kierownikowi organu postępowania przygotowawczego, z wyłączeniem jednostek śledczych i jednostki kontroli wewnętrznej NABU. Jednocześnie Zastępca Prokuratora Generalnego – szef SAP, jego pierwszy zastępca lub zastępca będą uprawnieni do zmiany, uzupełnienia lub cofnięcia skarg apelacyjnych i kasacyjnych, a także wniosków o ponowne rozpatrzenie orzeczeń sądowych, wniesionych osobiście przez niego lub przez prokuratorów SAP.

Prokurator Generalny ma prawo powierzyć innemu organowi postępowania przygotowawczego prowadzenie śledztwa w sprawie przestępstw należących do właściwości Biura Bezpieczeństwa Ekonomicznego Ukrainy (BUE) w przypadku nieskutecznego działania BUE lub jego niezdolności do wykonywania zadań w czasie stanu wojennego.

Prokurator Generalny ma również prawo powierzyć BEB prowadzenie śledztw w sprawach należących do właściwości innych organów. Jednocześnie projekt ustawy zakazuje przekazywania spraw NABU innym organom prowadzącym postępowanie przygotowawcze, z wyjątkiem przypadków, gdy NABU nie jest w stanie faktycznie funkcjonować. W takim przypadku decyzję w tej sprawie może podjąć wyłącznie Prokurator Generalny lub szef SAP.

Ponadto ustawa stanowi, że kierownicy organów postępowania przygotowawczego są zobowiązani do wykonywania pisemnych poleceń prokuratora, a nieprzestrzeganie tych poleceń podlega odpowiedzialności. Wyjątkiem są postępowania prowadzone przez detektywów NABU, którzy są zobowiązani do wykonywania wyłącznie pisemnych poleceń prokuratora SAP.

Niezastosowanie się do takich poleceń może stanowić podstawę do odsunięcia detektywa od prowadzenia śledztwa.

Inicjatywa przewiduje, że jednostki operacyjne (Komisja Narodowa, SBU, NABU, Państwowe Biuro Śledcze, Straż Graniczna, system więziennictwa itp.) wykonują czynności dochodzeniowo-śledcze i tajne czynności dochodzeniowo-śledcze na podstawie pisemnego polecenia śledczego, śledczego lub prokuratora. Jednostki NABU – wyłącznie na podstawie pisemnego polecenia detektywa lub prokuratora SAP.

Z kolei prokurator SAP ma prawo, na mocy postanowienia, uznać określone postępowanie za objęte dochodzeniem NABU, jeżeli przestępstwo spowodowało lub może spowodować poważne konsekwencje dla praw człowieka lub interesów państwa. W takim przypadku detektywi NABU będą mogli prowadzić dochodzenia w sprawach objętych dochodzeniem innych organów, w porozumieniu z kierownictwem SAP.

Jeżeli kontrola wewnętrzna NABU wykryje przestępstwa związane z korupcją lub nadużyciem władzy wśród pracowników (z wyjątkiem dyrektora i jego zastępców), wówczas takie postępowania badają detektywi NABU.

W razie sporu, który organ jest właściwy do przeprowadzenia śledztwa w konkretnej sprawie, decyzję podejmuje szef prokuratury najwyższego szczebla.

Jeśli sprawa może podlegać jurysdykcji NABU, spór rozstrzyga Prokurator Generalny lub szef SAP. Jeśli postępowanie może podlegać jurysdykcji BEB, rozstrzyga wyłącznie Prokurator Generalny.

Prawo stanowi, że w wyjątkowych, pilnych przypadkach prokurator, śledczy lub inspektor może wejść do domu lub innej nieruchomości osoby bez nakazu sądowego, jeśli jest to związane z ratowaniem ludzi lub natychmiastowym pościgiem za podejrzanym.

Reguluje się, że decyzja prokuratora o umorzeniu postępowania wobec konkretnego podejrzanego nie wstrzymuje dalszego prowadzenia śledztwa w ramach tego samego postępowania karnego.

Możliwe jest również przedłużenie okresu postępowania przygotowawczego o maksymalnie 12 miesięcy decyzją sędziego śledczego, jeżeli wniosek w tej sprawie zostanie zatwierdzony przez Prokuratora Generalnego lub jego zastępców.

Ustawa doprecyzowuje procedurę zatwierdzania ugody w postępowaniach prowadzonych przez NABU. Taka ugoda jest zawierana za zgodą kierownictwa SAP, jeśli dotyczy wykroczeń, przestępstw drobnych, poważnych lub szczególnie poważnych.

Jednocześnie ustanowiono specjalną procedurę postępowania karnego przeciwko Dyrektorowi NABU i jego pracownikom. Zawiadomienie o podejrzeniu deputowanego ludowego, kandydata na prezydenta, Rzecznika Praw Obywatelskich, szefów NABU, prokuratorów SAP i innych wysokich rangą urzędników jest dokonywane przez Prokuratora Generalnego lub Szefa SAP.

Dokument ustanawia również niezależność prokuratorów SAP. Prokurator Generalny, jego pierwszy zastępca i zastępcy nie będą mieli prawa wydawać poleceń prokuratorom SAP ani w inny sposób ingerować w ich pracę. Zarządzenia administracyjne dotyczące organizacji pracy SAP wydawane są wyłącznie za zgodą jej szefa.

Jednocześnie wprowadzane są dodatkowe środki bezpieczeństwa mające na celu weryfikację uczciwości i lojalności pracowników kluczowych organów ścigania i agencji antykorupcyjnych.

W szczególności jednostki kontroli wewnętrznej NABU, SAP, BEB, Prokuratury Generalnej, Państwowego Biura Śledczego i Policji Krajowej mają obowiązek przeprowadzać kontrolę swoich pracowników mających dostęp do tajemnic państwowych za pomocą poligrafu (wariografu) co najmniej raz na dwa lata.

Badania takie będą prowadzone według metodologii uzgodnionej z SBU i mają na celu identyfikację możliwych działań na korzyść państwa agresora.

Jednocześnie ustawa nakłada na Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy obowiązek, aby w ciągu sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy przeprowadziła kontrolę wszystkich takich pracowników, tj. tych, którzy mają dostęp do tajemnic państwowych w wyznaczonych organach, pod kątem ich ewentualnej współpracy z państwem agresorem.

Dokument zobowiązuje również Prokuraturę Generalną i Ministerstwo Sprawiedliwości do wzmożenia działań mających na celu poszukiwanie i odsyłanie na Ukrainę osób ukrywających się za granicą przed śledztwem, procesem lub karą.

W razie konieczności, w ciągu trzech miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, powinni oni wspólnie z Radą Ministrów przygotować i przedłożyć Radzie Najwyższej do rozpatrzenia odpowiednie zmiany w ustawodawstwie, mające na celu zwiększenie efektywności współpracy ekstradycyjnej z innymi państwami.

Ustawa wyłącza również z obowiązującego prawa szereg norm, które przewidują szczególne uprawnienia Prokuratora Generalnego i stosowanie szczególnego trybu postępowania karnego wobec niektórych kategorii urzędników.

W szczególności nie uwzględniono przepisów, które przyznały Prokuratorowi Generalnemu (lub osobie wykonującej jego obowiązki) uprawnienie do wyznaczania pierwszych zastępców i zastępców Prokuratora Generalnego, w szczególności Szefa Prokuratury Antykorupcyjnej, jako oskarżycieli w konkretnym postępowaniu karnym.

Zniesiona zostaje również norma, która pozwalała na delegowanie swoich uprawnień innym prokuratorom – wyłącznie na mocy decyzji Prokuratora Generalnego.

Ustawa wyklucza przepis, zgodnie z którym spory dotyczące jurysdykcji NABU lub Biura Bezpieczeństwa Ekonomicznego Ukrainy rozstrzyga Prokurator Generalny. Eliminuje to potencjalne ryzyko ingerencji administracyjnej w ustalanie jurysdykcji w sprawach antykorupcyjnych.

Ponadto dokument uchyla przepis, który umożliwiał uczestnikom postępowania składanie wniosków bezpośrednio do Prokuratora Generalnego o umorzenie postępowania karnego w sprawach z udziałem najwyższych urzędników państwowych i samorządowych, sędziów, prokuratorów, funkcjonariuszy organów ścigania oraz szefów przedsiębiorstw państwowych. Ma to na celu zapobieżenie wpływom politycznym lub administracyjnym na zakończenie takich śledztw.

Wykluczony został również przepis przewidujący stosowanie specjalnego trybu postępowania karnego wobec takich urzędników, jak premier, ministrowie, ich zastępcy, kierownictwo Krajowej Rady Obywatelskiej, Państwowe Biuro Śledcze, Państwowe Biuro Antykorupcyjne, wysocy rangą urzędnicy państwowi (kategoria „A”) i inni urzędnicy wysokiego szczebla. Celem tej decyzji jest zapewnienie równości wszystkich wobec prawa i zapobieganie nadużyciom specjalnych gwarancji proceduralnych.

Jak donosi Ukrinform, 22 lipca  Rada Najwyższa przyjęła ustawę o ograniczeniu uprawnień NABU i SAP . Tego samego dnia  podpisał ją prezydent Wołodymyr Zełenski .

W Kijowie i innych miastach Ukrainy odbyły się  protesty przeciwko nowemu prawu .

24 lipca  Zełenski zatwierdził tekst projektu ustawy  o niezależności infrastruktury antykorupcyjnej, a Rada Najwyższa ma ją rozpatrzyć 31 lipca.

25 lipca aktywiści w Kijowie zaapelowali do Ukraińców, aby zgromadzili się w środę 30 lipca, a także w dniu głosowania, 31 lipca, aby pokazać posłom, że oczekują od nich „sprawiedliwej decyzji”.

Demonstracja przeciwko ustawie o NABU i SAP w Kijowie / Zdjęcie: Jewhen Kotenko, Ukrinform

 Zdjęcie: Facebook / Rusłan Stefanczuk, ilustracyjne