Miniony rok nie był stracony dla stosunków ukraińsko-polskich, pomimo pandemii koronawirusa. Intensywny dialog polityczny, współpraca gospodarcza, wspólna historia, Ukraińcy w Polsce. O tych i innych aspektach stosunków dwustronnych rozmawiamy z Ambasadorem Nadzwyczajnym i Pełnomocnym Ukrainy w Polsce Andrijem Deszczycą.
TRÒJKĄT LUBELSKI STWARZA NOWE MOŻLIWOŚCI DLA UKRAINY
- Panie Ambasadorze, jak jednym zdaniem opisałby Pan ten rok w stosunkach ukraińsko-polskich?
- Niełatwy, ale z pozytywną dynamiką.
- Co w tym roku miało znaczenie dla stosunków polsko-ukraińskich?
- W tym roku prezydent Wołodymyr Zełenski odwiedził Polskę, a na Ukrainie gościł prezydent Andrzej Duda. Oznacza to, że pomimo niesprzyjającej sytuacji epidemiologicznej dialog dwustronny, w tym na najwyższym szczeblu, był dość intensywny. Ponadto miała miejsce przełomowa wizyta ministra spraw zagranicznych Ukrainy Dmytro Kuleby w Polsce, podczas której wraz z polskimi i litewskimi odpowiednikami w Lublinie powstał ważny format polityczny - Trójkąt Lubelski. W tym roku z udziałem ministrów obrony Ukrainy, Polski i Litwy obchodzono piątą rocznicę utworzenia międzynarodowej litewsko-polsko-ukraińskiej brygady LitPolUkrbrig. Na początku grudnia w Warszawie odbyło się spotkanie szefów Instytutów Pamięci Narodowej Ukrainy i Polski Antona Drobowycza i Jarosława Szarka.
W tym roku odrestaurowano miejsca pochówku sierżantów i żołnierzy Armii UNR na cmentarzu prawosławnym w Warszawie. Jest to szczególnie ważne, ponieważ w 1920 roku to oni wraz z Wojskiem Polskim powstrzymali natarcie bolszewików na Europę. W minionym roku wspólnie ze stroną polską obchodziliśmy 100-lecie tego braterstwa broni.
Wreszcie udało się dokończyć budowę i otworzyć nowy gmach Ambasady Ukrainy w Warszawie. Dziś w tym budynku mieści się konsularna część Ambasady. Jest to duży, przestronny i nowoczesny budynek. Dlatego teraz możemy przyjąć znacznie więcej obywateli Ukrainy niż wcześniej. Wydarzeniem roku jest niewątpliwie otwarcie nowej siedziby Ambasady. Mamy nie mniej ambitne plany na 2021 rok. Planujemy, że w przyszłym roku zostanie tam również otwarty oddział Instytutu Ukraińskiego, co wzmocni nasze starania o popularyzację Ukrainy i kultury ukraińskiej w Polsce.
Na szczególną uwagę zasługuje współpraca gospodarcza między Ukrainą a Polską. Pomimo pandemii COVID-19, handel między naszymi krajami w 2020 roku ma wszelkie szanse na utrzymanie ubiegłorocznych wskaźników.
- Polska ma teraz dość skomplikowane relacje z instytucjami europejskimi. Władze w dużym stopniu polegają na współpracy regionalnej. W jakich formatach Kijów może ściśle współpracować z Warszawą?
- Ukraina jest zainteresowana pogłębieniem współpracy z partnerami europejskimi w ramach regionalnych formatów i inicjatyw. Dotyczy to również współpracy wojskowej w formule „Grupa Wyszehradzka +” oraz realizacji projektów infrastrukturalnych w ramach „Europy Karpat”. Pracujemy nad włączeniem Ukrainy do inicjatywy Trójmorza, która ma na celu rozwój gospodarki i rozwój infrastruktury krajów uczestniczących.
Ukraina nie tylko dołącza do już istniejących projektów regionalnych, ale także w 2020 roku została współtwórcą nowego - Trójkąta Lubelskiego. A to otwiera przed nami nowe możliwości. Przecież platforma Trójkąta Lubelskiego znacznie rozszerza obszary trójstronnej współpracy między Ukrainą, Polską i Litwą. O ile wcześniej w tym trójstronnym formacie współpracowaliśmy na poziomie Zgromadzenia Międzyparlamentarnego trzech krajów oraz w ramach LitPolUkrbrig, to dziś Trójkąt Lubelski zinstytucjonalizował platformę pogłębiania współdziałania naszych agencji spraw zagranicznych, Narodowych Rad Bezpieczeństwa naszych krajów. Jestem przekonany, że platforma ta wpłynie również na pogłębienie interakcji między innymi organami państwowymi, a także przyczyni się do ożywienia kontaktów międzyludzkich.
POLSKA MOŻE ZNALEŹĆ SIĘ W TRÓJCE NAJWAŻNIEJSZYCH PARTNERÓW HANDLOWYCH UKRAINY NA ŚWIECIE
- Jakiej pomocy oczekuje dziś Ukraina od Polski?
- Niezmienność stanowiska oficjalnej Warszawy wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę jest dla nas bardzo ważna. Polska konsekwentnie wspiera Ukrainę na arenie międzynarodowej zarówno w kwestiach związanych z okupacją Krymu, jak i agresją w Donbasie. W tych sprawach aktywny głos Warszawy słychać na forum ONZ, na poziomie OBWE, UE i NATO, za co jesteśmy Polsce wdzięczni.
Ponadto Polska należy do awangardy krajów sprzeciwiających się ukończeniu budowy Nord Stream-2, podzielając stanowisko Ukrainy, że gazociąg to przede wszystkim instrument nacisku na kraje europejskie.
Liczymy na dalsze działania Polski w sprawach istotnych dla bezpieczeństwa naszego regionu. Mamy nadzieję, że nie mniej aktywne będzie wsparcie i udział Warszawy w pracach Platformy Krymskiej.
- Kontakty na szczeblu prezydenckim są bardzo ważne. Jednak rząd jest odpowiedzialny za realizację polskiej polityki zagranicznej i zagranicznych kontaktów gospodarczych. Premier Polski Mateusz Morawiecki, który od trzech lat przewodniczy Radzie Ministrów, nigdy nie był na Ukrainie. Czy to może się wkrótce zmienić?
- Szefowie rządów Ukrainy i Polski prowadzą stały dialog. Potwierdzeniem tego jest rozmowa telefoniczna Premiera Ukrainy Denysa Szmyhala z Prezesem Rady Ministrów Mateuszem Morawieckim, która odbyła się kilka dni temu.
Oczywiście spodziewamy się wizyty premiera Polski Mateusza Morawieckiego w Kijowie. Mamy nadzieję, że w przeddzień wizyty odbędzie się posiedzenie Międzyrządowej Komisji ds. Współpracy Gospodarczej. Pracujemy nad przeprowadzeniem jej w I kwartale 2021 roku.
- Zwrócił Pan uwagę, że ten rok pod względem gospodarczym nie był najgorszy dla stosunków ukraińsko-polskich. Jak właściwie wygląda obecnie współpraca gospodarcza obu krajów?
- Mimo niesprzyjających okoliczności epidemiologicznych udało nam się nie tylko uniknąć czarnego scenariusza, ale także utrzymać wolumen handlu między naszymi krajami.
Według wyników 10 miesięcy 2020 roku Polska pozostaje czwartym co do obrotów partnerem handlowym Ukrainy na świecie po Chinach, Niemczech i Federacji Rosyjskiej pod względem dwustronnego handlu towarami o wartości prawie 6 mld USD. Polska jest drugim co do wielkości rynkiem na świecie po Chinach dla ukraińskiego eksportu towarów o wolumenie 2,6 mld dol. Pomimo ujemnego salda w handlu z Polską, jest to najniższe ujemne saldo wśród czterech największych partnerów handlowych Ukrainy. Jeśli obecna dodatnia dynamika handlu bilateralnego utrzyma się, to zgodnie z wynikami 2020 roku Polska ma szansę nie tylko dogonić wskaźniki z 2019 roku (7,4 mld dolarów - red.), ale także pewnie wejść do pierwszej trójki partnerów handlowych Ukrainy na świecie, wyprzedzając Niemcy.
- Jedną z kwestii, która rodzi spory między Kijowem a Warszawą, jest udzielanie sobie wzajemnych zezwoleń na przewóz drogowy. Czy kraje osiąnęły porozumienie?
- Pod koniec listopada odbyło się posiedzenie Ukraińsko-Polskiej Komisji Mieszanej ds.Międzynarodowego Transportu Drogowego, którego kluczową kwestią było wydawanie zezwoleń przewoźnikom obu krajów w 2021 roku. Ministerstwa infrastruktury obu krajów zgodziły się na udzielenie Ukrainie dodatkowych 5000 zezwoleń, które zostaną wykorzystane do końca tego roku. To 1500 uniwersalnych zezwoleń Euro-4 i 3500 zezwoleń na tranzyt Euro-4. Po długich dyskusjach stronie ukraińskiej udało się zapobiec spadkowi kwot na wymianę zezwoleń na 2021 rok i utrzymać je na poziomie z poprzedniego roku – 160000 zezwoleń. Oczywiste jest, że ta ilość za mała. Dlatego w przyszłym roku na pewno wrócimy do kwestii udzielania dodatkowych zezwoleń ukraińskim przewoźnikom towarowym.
UKRAINA POTRZEBUJE W POLSCE JESZCZE DWÒCH – TRZECH KONSULATÒW GENERALNYCH
- W ciągu ostatnich pięciu-sześciu lat liczba Ukraińców w Polsce wzrosła około pięciokrotnie: według Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2019 roku - do ponad 1,3 mln osób. Jak Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Służba Konsularna Ukrainy próbują sprostać temu wyzwaniu?
- Tak, to rzeczywiście konkretne wyzwanie dla naszych konsulów. W ciągu 11 miesięcy 2020 roku tylko wydział konsularny ambasady przeprowadził 16300 czynności konsularnych. A te dane dotyczą tylko jednego z czterech okręgów konsularnych w Polsce. Z takim obciążeniem naprawdę bardzo trudno sobie poradzić.
Liczba obywateli Ukrainy w Polsce znacznie wzrosła w ciągu ostatnich kilku lat i oczekują oni wysokiej jakości pomocy konsularnej i wsparcia ze strony państwa ukraińskiego. Dlatego w Warszawie, jak już wspomniałem, w lipcu tego roku otworzyliśmy nowy budynek sekcji konsularnej ambasady, w którym możemy przyjąć więcej osób w bardziej komfortowych warunkach. Dodatkowo nieznacznie zwiększyła się liczba urzędników konsularnych w ukraińskich urzędach konsularnych w Warszawie, Gdańsku, Krakowie i Lublinie. Widać, że to nie wystarczy, tak jak nie ma znaczenia podział Polski na cztery okręgi konsularne. Dlatego nadal dokładamy starań, aby zapewnić naszym obywatelom godne warunki i jakość usług konsularnych. Spodziewamy się, że już wkrótce będzie można otworzyć Konsulat Generalny Ukrainy we Wrocławiu. Postaramy się jak najszybciej go otworzyć. Istnieje obiektywna potrzeba otwarcia jeszcze jednego lub dwóch urzędów konsularnych na zachodzie i północy Polski, np. w Szczecinie i Poznaniu.
- Ukraina ma w Polsce dziesięć konsulatów honorowych. Czy w jakiś sposób pomagają Ukraińcom i czy planowane jest w najbliższym czasie otworcie nowych konsulatów honorowych?
- Wraz z konsulatami generalnymi mamy przedstawicielstwa ukraińskie w 13 z 16 województw Polski. Byłoby dobrze rozwinąć konsularną obecność Ukrainy w województwach podlaskim (Białystok), warmińsko-mazurskim (Olsztyn) i świętokrzyskim (Kielece). Mamy nadzieję, że tam również będziemy mogli otworzyć przedstawicielstwa ukraińskie.
Bardzo pomagają nam instytuty konsulów honorowych. Z ich pomocą przeprowadzamy mobilną obsługę konsularną obywateli Ukrainy. Odbywa się to we Wrocławiu, Łodzi czy Zielonej Górze. W przyszłości chcemy prowadzić takie usługi terenowe w większości konsulatów honorowych. Bez wyjątku wszyscy konsulowie honorowi aktywnie pomagają Ukraińcom: niektórzy bardziej w sferze humanitarnej, inni w biznesie. Na przykład Konsul Honorowy Ukrainy w Szczecinie Henryk Kołodziej bardzo aktywnie pomaga ukraińskim migrantom zarobkowym ustatkować się w województwie zachodniopomorskim. Z kolei Konsul Honorowy Ukrainy w Tarnowie Bartłomiej Babuszka pomaga w organizacji rehabilitacji żołnierzyukraińskiej armii - uczestników działań wojennych na wschodzie Ukrainy. Pomoc wszystkich konsulów honorowych Ukrainy w Polsce jest z wdzięcznością przyjmowana i doceniana.
UPORZĄDKOWANIE MOGIŁ W MONASTERZU BĘDZIE KROKIEM DO ROZWIĄZANIA HISTORYCZNYCH PROBLEMÓW
- Jednym z najtrudniejszych problemów w stosunkach ukraińsko-polskich jest wspólna skomplikowana historia. Czy ten rok przybliżył obie strony do rozwiązania nagromadzonych problemów i z jakim bagażem wejdziemy w następny rok?
- Niedawno w Warszawie odbyło się spotkanie szefów Instytutów Pamięci Narodowej, podczas którego podjęto decyzję o utworzeniu grupy roboczej, która zajmie się problematycznymi zagadnieniami dotyczącymi miejsc pamięci. To bardzo pozytywny sygnał, który pokazuje, że trwa dialog, że po obu stronach istnieje chęć rozwiązania problemu. Musimy słuchać siebie nawzajem, bo jeśli nie słuchamy, jak to niestety bywało, to problemy będą tylko narastać.
Jeśli chodzi o miejsce pamięci w Monasterzu, pozycja Ukrainy jest bardzo jasna. Na tablicy pamiątkowej zbiorowej mogiły UPA należy przywrócić oryginalny napis z listą nazwisk pochowanych. Strona polska rozumie, że należy oddać hołd pochowanym tam osobom, ponieważ uważamy, że konieczne jest uczczenie pamięci osób, które nie mają jeszcze swoich grobów na Ukrainie. Myślę, że możemy znaleźć wyjście, które będzie do przyjęcia dla obu stron. Jeśli grupie roboczej uda się osiągnąć pozytywne rezultaty w sprawie rozwiązania sprawy w Monasterzu, będzie to dobry krok w kierunku rozwiązania innych problemów, którymi zajmujemy się na co dzień w kwestiach historycznych naszych bilateralnych stosunków.
Jurij Banachewycz, Warszawa