Wizyta Andrzeja Dudy na Ukrainie: partnerstwo strategiczne w działaniu

Podczas trzydniowej oficjalnej wizyty Prezydenta RP Andrzeja Dudy na Ukrainie, Kijów i Warszawa starały się zrewidować niemal całe spektrum stosunków dwustronnych, szczególnie kwestie sporne. Wizyta Prezydenta RP pokazała, że Warszawa w polityce sąsiedztwa wschodniego będzie nadal stawiać na pogłębianie relacji z Kijowem.

CIĄGŁE WSPARCIE POLITYCZNE

Prezydent Polski przybył do Kijowa w niedzielny wieczór i od razu odwiedził Bykownię, gdzie uhonorował polskie i ukraińskie ofiary represji stalinowskich. Tam Duda podkreślił braterstwo broni między Polakami i Ukraińcami w 100 rocznicę bitwy warszawskiej z bolszewikami, zwracając uwagę na obecną walkę Ukrainy z rosyjską agresją. Duda stanowczo zapewnił, że Warszawa jest sojusznikiem Kijowa i zobowiązuje się pomóc w przywróceniu integralności terytorialnej Ukrainy. Stworzyło to korzystne tło dla dalszej politycznej części negocjacji na najwyższym szczeblu.

Zdjęcie: Andrzej Duda, Twitter

Praktycznie nie ma różnic w polityce międzynarodowej i poglądach na bezpieczeństwo regionalne między dwoma krajami. I to po raz kolejny zostało potwierdzone podczas wizyty.

Jak powiedział prezydent Duda, Polska po raz kolejny zadeklarowała, że popiera integralność terytorialną Ukrainy, a sankcje wobec Rosji powinny być kontynuowane aż do całkowitej „deokupacji” Donbasu i Krymu. Jednocześnie Duda dwukrotnie zwracał uwagę na Półwysep Krymski, jakby chciał dać do zrozumienia, że Polska nie pozwoli innym europejskim partnerom przymykać oczu na aneksję Krymu w zamian za ewentualne ustępstwa ze strony Rosji w innych obszarach. W oczekiwaniu na poparcie Zełenskiego dla europejskich aspiracji Ukrainy podczas polskiej prezydencji w UE w 2025 roku, Duda zapewnił na wspólnej konferencji prasowej, że Kijów odczuje instytucjonalne poparcie Warszawy na poziomie europejskim jeszcze wcześniej - podczas przewodnictwa Polski w OBWE w 2022 roku. Jednocześnie w odpowiedzi na deklarację Zełenskiego o chęci integracji Ukrainy z „Inicjatywą Trójmorza”, polski prezydent odpowiedział, że poruszy tę kwestię w ciągu tygodnia podczas szczytu Inicjatywy w Estonii.

We wspólnym oświadczeniu prezydentów, podpisanym przez Zełenskiego i Dudę w Kijowie, podkreślono również, że Warszawa wspiera integrację europejską Ukrainy, a w sferze bezpieczeństwa Polska deklaruje dalsze wsparcie dla euroatlantyckich aspiracji Ukrainy, zwłaszcza w procesie reformowania bezpieczeństwa narodowego i sektora obronnego.

Ponadto strony uzgodniły dalszy rozwój zdolności i potencjału litewsko-polsko-ukraińskiej brygady „LITPOLUKRBRIG”, co de facto oznacza jej gotowość do udziału w operacjach pokojowych pod auspicjami NATO.

Podczas rozmów z Dudą premier Ukrainy Denys Szmyhal zwrócił uwagę na inny format polityczny - Trójkąt Lubelski, który został stworzony latem tego roku przez ministrów spraw zagranicznych Ukrainy, Polski i Litwy. Zdaniem premiera konieczne jest rozszerzenie współpracy trójstronnej i pogłębienie kontaktów na szczeblu premierów trzech krajów.

Generalnie wypowiedzi polityczne Dudy w Kijowie były przewidywalne. Nie umniejsza to jednak w żaden sposób ich znaczenia, a wręcz przeciwnie, potwierdza konsekwencję polityki Warszawy wobec Kijowa.

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA: AKCENT NA ENERGIETYCE I TRANSPORCIE

Wizyta Dudy była dość znacząca w kontekście gospodarczym. Po pierwsze - w Kijowie Fundusz Mienia Państwowego Ukrainy i polska państwowa spółka naftowo-gazowa PGNiG podpisały umowę o zachowaniu poufności. Porozumienie zobowiązuje PGNiG do zachowania w poufności przekazywanych jej informacji dotyczących ukraińskich aktywów państwowych przeznaczonych do prywatyzacji. Ta polska spółka energetyczna od dawna wykazuje zainteresowanie inwestycjami na Ukrainie. Ze względu na niestabilność w sferze bezpieczeństwa i Rosja z obiektywnych powodów nie może być aktywna na ukraińskim rynku, a wielcy zachodni gracze nie odważyli się jeszcze „wejść” na Ukrainę. Polska więc wyczuła swoją szansę. Według PGNiG spółka jest zainteresowana inwestycjami w sektorze energetycznym Ukrainy, a podpisanie umowy z Funduszem Mienia Państwowego to tylko „pierwszy krok, który pozwoli na zbadanie majątku przeznaczonego do prywatyzacji”.

Drugie ważne porozumienie zostało podpisane we wtorek podczas Ukraińsko-polskiego Forum Gospodarczego w Odessie: o współpracy między portami w Gdańsku i Odessie. Porozumienie to jest jednym z elementów wielkiej mozaiki, która zakłada utworzenie korytarza transportowego, którym towary przez porty ukraińskie z wybrzeża Morza Czarnego będą dostarczane do Polski i Europy. Możliwe jest również przemieszczanie towarów w przeciwnym kierunku.

O pokonywaniu barier transportowych i logistycznych, naprawie istniejącej i tworzeniu nowej infrastruktury dyskutowano na forum w Odessie, które odbywało się z udziałem obu prezydentów.

Poruszono tam również kwestię wydawania zezwoleń na wzajemny transport towarów. Duda zasygnalizował gotowość rozwiązania tego problemu, dając do zrozumienia, że strona ukraińska powinna pozbyć się korupcji w dystrybucji tych zezwoleń.

SKOMPLIKOWANA HISTORIA: PRÓBA RESTARTU

Najtrudniejszą kwestią w stosunkach ukraińsko-polskich była i prawdopodobnie nadal jest historia. Podczas wizyty Dudy w Kijowie ta kwestia była również jedną z głównych. Wspólne oświadczenie prezydentów podkreśliło potrzebę „zapewnienia możliwości poszukiwania i ekshumacji ofiar na Ukrainie i w Polsce, aby oddać hołd ich pamięci oraz ich żyjącym rodzinom i potomkom w duchu szacunku dla prawdy historycznej”. Warszawa stara się odblokować dalsze poszukiwania i prace ekshumacyjne na Ukrainie. Jednocześnie strona ukraińska uznała za warunek konieczny odbudowę zniszczonej tablicy pamiątkowej na masowym grobie UPA na górze Monastyr w pobliżu miejscowości Werchrata na granicy polsko-ukraińskiej. Chcąc pozytywnie rozstrzygnąć kwestię wznowienia ekshumacji w Kijowie, Polacy w przeddzień wizyty zamontowali na grobie nową tablicę pamiątkową. Różni się jednak ona znacznie od oryginału, zdewastowanego w 2015 roku i całkowicie zniszczonego w styczniu br. Przede wszystkim nie wymieniono tam imion i nazwisk wszystkich 62 ofiar. Takie podejście nie mogło usatysfakcjonować strony ukraińskiej, co zostało jednoznacznie powiedziane polskiej delegacji. Dziękując za nową tablicę Zełenski powiedział podczas spotkania z dziennikarzami, że Kijów wciąż czeka na pojawienie się na niej nazwisk poległych. Podkreślił też, że nieprzyjaciele nie będą w stanie pokłócić Ukrainy i Polski w sprawach historycznych, a Duda zaznaczył, że do tych kwestii należy podchodzić „delikatnie i mądrze”.

Salomonowych rozwiązań w trudnym dialogu historycznym będą wkrótce próbowali znaleźć szefowie instytutów pamięci narodowej obu krajów: szef UIPN Anton Drobowycz planuje odwiedzić Warszawę na początku listopada.

Podczas oficjalnej wizyty wiele mówiono o strategicznym charakterze partnerstwa i przyjaźni między krajami. Teraz będzie można wypełnić te deklaracje prawdziwą treścią.

Przed Ukrainą i Polską rzeczywiście otwiera się „okno możliwości”, ponieważ do nowych wyborów prezydenckich i parlamentarnych w obu krajach pozostały co najmniej trzy lata. W polityce to dość długofalowa perspektywa, więc istnieje realna szansa na nowe projekty i rozwiązania palących problemów.

Jurij Banachewycz, Warszawa